چهلستون دانش و فناوری
چهل سال پیش، اینچنین زاده شد
نام دانشگاه صنعتی را با شهرت اصفهانیش که می‌آورند، بزرگترین پردیس یکپارچه دانشگاهی ایران تداعی می‌شود که گرچه دوران جنینی‌‌اش را به نسبت طولانی و در بیش از یک دهه طی کرده تا چشم بر جهان دانش گشاید؛ اما با تکیه بر پایه‌های دقیق و حساب شده، چنان بلوغ و جوانی را به سرعت و پرثمر گذرانده که در جشن میانسالگی‌اش، می‌تواند با افتخار، بر کوه تجربه‌ای که اینک در دامنه‌اش به روشنی و امید رسیده، قدری بیاساید. ویژگی های منحصر به فرد این پردیس، از جمله نزدیکی کوه های سیدمحمد و صلات که بقعه متبرک امامزاده سید محمد را در دامان خود جای داده و جاذبه های طبیعی خاص دانشگاه صنعتی اصفهان از جمله پارک جنگلی، نه تنها بر مزیت های کم نظیر علمی - فرهنگی این کانون علم و فناوری افزوده بلکه فاصله 22 کیلومتریش از شهر اصفهان، را تنها به فاصله‌ای جغرافیایی بدل کرده است نه فاصله‌ای فرهنگی-تاریخی و اقلیمی. همانطور که وسعت بیش از 2300 هکتاری، آنرا به یکی از دو قطب اصلی دانشگاهی استان اصفهان و مرکز توجه و الگوی دانشگاههای کشور تبدیل ساخته است.
تاسیس دانشگاه صنعتی اصفهان، به عنوان فرزند زودبارور و البته مستقل دانشگاه صنعتی شریف در سال 1353 خورشیدی، امید پیوند میان دانش مدرن و صنعت را در شهری زنده می‌کرد که مردمانش از دیرباز شهره به صنعتگری بودند. گرچه آرم دانشگاه و عنوان صنعتی آریامهر را از والدش به میراث برد و در ساختار اداری هم، هر دو تحت ریاست نیابت تولیت عظمی و زیر نظر مستقیم دربار پهلوی بودند؛ تلاشهایی که از همان ابتدا، برای ایجاد هویت ویژه و تبدیل آن به یک قطب دانشگاهی در مرکز ایران صورت گرفت، همه بخشهای فیزیکی و آموزشی را شامل می‌شد: برای طراحی فیزیکی، آموزشی و پژوهشی این دانشگاه، از دانشگاههای مدرن امریکایی به ویژه ام آی تی الگوبرداری شد و طراحان اصلی و اولیه دانشگاه صنعتی آریامهر اصفهان هم از نظر ساختار درسی و هم از نظر شالوده سازمانی، از میان افراد و سازمانهای متخصص برگزیده شدند: شرکت آمریکایی آرتور دی لیت (که یک شرکت مشاوره آکادمیک بود)، دکتر گوردون براون، که ریاست کل دانشکده‌های مهندسی و از مدیران اصلی دانشگاه ام آی تی بود، دکتر جرج بوگلیارلو ریاست دانشکده فنی-مهندسی دانشگاه ایلینوی در شیکاگو و دکتر مهدی ضرغامی معاونت دانشگاه صنعتی آریامهر در تهران.
دلایل زیادی برای اقبال به سوی متخصصان آمریکایی و الگوهای خاصی برای تعریف هویت اولیه این دانشگاه، وجود دارد؛ اولا افزايش بهاي نفت و انباشت حجم زيادي از سرمايه، ايران را به‌سرعت به سوي صنعتي شدن پيش مي‌برد و نياز به نيروي متخصص خصوصا در شهرهای متکی بر سنت‌های صنعتی، که ارائه‌دهنده راهکارهاي عملي باشد، بيش از هر زمان ديگري احساس مي‌شد. ثانیا به طور کلی پروژه دانشگاه صنعتي براي دستگاه آموزش عالي ايران، درواقع گذاري بود از سيستم آموزش آکادميک قديمي و رايج فرانسوي به شيوه‌هاي پيش‌روي آمريکايي در تربيت دانشجو. ثالثا در آن دوران، گروه قابل توجهي از دانشجويان مستعد ايراني براي ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر به ايالات متحده اعزام شدند و موسسات مختلفي با الگوبرداري از دانشگاه‌هاي هاروارد، جورج تاون و کلمبياي آمريکا در ايران تاسيس شد ولی ايده راه‌اندازي مجموعه‌اي با الگوي ام‌آي‌تي، کمتر عملیاتی شده بود.
از همین رو، نخستين دانشگاه صنعتی کشور با نام «صنعتی آریامهر» در تهران و در سال 1344 راه‌اندازي شد. اما هم‌زمان، دست‌اندرکاران ايده بلندپروازانه‌تري را در سر مي‌پروراندند؛ ايده راه‌اندازي دانشگاه صنعتي در اصفهان، دومين شهر توسعه‌يافته ايران در جايي که صنايع نوپا و استراتژيک آهن و فولاد، کم‌کم آن را به قلب صنعت غيرنفتي ايران بدل مي‌کرد.
به همین منظور خرید اراضی برای تاسیس دانشگاه آرمانی صنعتی در اصفهان از مهرماه 1346 آغاز و تا سال 1352 ادامه یافت. از میان سه پیشنهاد مطرح شده، نهایتا محدوده خمینی شهر در جوار امامزاده سید محمد و میدان ورودی اصلی به شهر اصفهان تایید شد. کلنگ احداث دانشگاه در سال 1348 توسط آقای دکتر محمدرضا امین، به عنوان نیابت تولیت، انجام پذیرفت و از سال 1352 با پیگیری جناب آقای دکتر سیدحسین نصر، مراحل جذب نیرو و ساخت تاسیسات زیربنایی و فضای سبز آغاز شد.
پس از رایزنی ها و تصمیم گیری نهایی برای تاسیس دانشگاهی صنعتی در قطب هنری و صنعتی کشور، قراردادي با موسسه مشاوره آکادميک «آرتور .دي. ليتل» بسته شد و دکتر گوردون براون از روساي دانشگاه ام‌آي‌تي اين فرصت را پيدا کرد تا در ايران به تحقيقات گسترده‌اش در حوزه آموزش عالي و تکنولوژي آموزشي ام‌آي‌تي، بپردازد و جورج بوگليارلو از دانشگاه ايلينوز را، که براون به نظرياتش علاقه‌مند بود، وارد اين پروژه کرد. دکتر بوگليارلو با اعتقاد به ضرورت انعطاف بيشتري در حوزه آموزش صنعتي و توجه به تحولات علم و نيازهاي جديد صنعت در دهه پيشِ رو، بر آن بود که نبايد دروس محدود و مشخصي را با عنوان مهندسي ساختمان، ماشين، شيمي، برق و شبيه اين‌ها تدوين و براي ساليان متمادي همان‌ها را در اختیار دانشجویان قرار داد. بر مبنای چنین نگاهی، اين گروه، به همراه دکتر مهدي ضرغامي، معاونت وقت دانشگاه صنعتی شریف، طراحی اوليه دانشگاه صنعتي اصفهان را آغاز کردند.
دکتر براون بود، شش دانشکده اولیه را در دانشگاه صنعتی اصفهان تأسیس نمود و هدف اصلی این موسسه آموزشی را «اجتناب از ساختار رایج و کلاسیک دانشگاهی» و «سازماندهی و تمرکز دادن فعالیتهای آکادمیک این دانشگاه بر روی مسائل فناوری مهم کشور ایران» دانسته و توضیح می‌دهد که موضوع استقلال هویتی- شخصیتی دانشگاه از همان بدو امر، در میان دغدغه‌های مؤسسان آن تا چه پایه اهمیت دارد: «حقیقت نیازهای امروزی برای توسعه سریع ایران مستلزم این است که سیستم آموزشی این کشور صرفاً یک نسخه کپی از موسسات آموزشی غربی نباشد. بجای الگو برداری از سیستم های غربی و آنهم الگو های بیست ساله‌ای که در غرب از رده خارج شده، سیستم آموزشی ایران باید بر اساس فرهنگ ایرانی و ویژگی های جامعه ایرانی باشد».
وجود ایرانیانی مانند دكتر سيد حسين نصر در پیگیری این پروژه بزرگ و مهم ملی، چنین نگاهی به هویت ایرانی وملی را در تأسیس دانشگاه تقویت می‌کرد. دیدن توفیقات و افتخارات دانشگاه طی سالیان متمادی موجب شده تا وی كمك به بنيانگذاري دانشگاه صنعتي اصفهان را «از دستاوردهاي بزرگ زندگي خود» بداند. پس از پایان خرید اراضی دانشگاه صنعتی در اصفهان، از اوایل سال 1353 ساخت خوابگاه 9، 10 و ساختمان 6 و تالار فتوحی، کوی اساتید، دانشکده مواد و انرژی (مهندسی مکانیک فعلی) و دانشکده کشاورزی (مهندسی شیمی کنونی) آغاز شد. در اوایل سال 1356 با تکمیل بعضی از پروژه ها و ساماندهی آنان آشپزخانه موقت در میدان دانشگاه و سالن غذاخوری در زیر مجموعه خوابگاه های 6 ، 9 و 10 آماده بهره‌برداری شد.
اولین کنکور سراسری در سال 1356 در دانشگاه برگزار شد و تعداد 800 دانشجوی برگزیده با معدل بالا در دانشگاه مشغول به تحصیل شدند. از این تعداد، 200 نفر آنها را دارندگان معدل بیست را تشکیل می‌دادند که بدون آزمون وارد دانشگاه شدند که بعضا از استان های همجوار و کویری کشور بودند،. و در آبان/ دی ماه همان سال دانشگاه رسما فعالیت آموزشی خود را آغاز کرد. تا قبل از انقلاب فرهنگی، دانشگاه صنعتی اصفهان طی سه دوره و در پنج دانشکده مواد و انرژی، مکانیک، عمران، صنایع و سیستم‌ها و دانشکده تکنولوژی کشاورزی پذیرای دانشجویان برتر سراسر ایران بود.
خاطرات دکتر محمدضرغامی از تأسیس دانشگاه
دکتر ضرغامی در گفتگو با روابط عمومی دانشگاه صنعتی شریف، در خصوص شکل گیری دانشگاه صنعتی اصفهان اظهار داشته‌اند: «دکتر محمدرضا امین شرکت آرتور دی لیتل را برای تهیه طرح فونکسیونل پردیس دانشگاه در اصفهان انتخاب کرده بود. این شرکت پروفسور گوردون براون که رئیس دانشکده مهندسی دانشگاه ام ای تی بود را به عنوان مشاور در ایجاد این طرح استخدام کرد. پروفسور براون تجربیات ارزشمند خودش را در ایجاد دانشگاهی معتبر در آموزش و پژوهش مهندسی با من در میان گذاشت و همراه با شرکت آرتور دی لیتل موجبات تماس را با پیشروان مدیریت دانشگاه های معتبر آمریکا فراهم کرد. پس از ایجاد طرح فونکسیونل، طرح جامع دانشگاه در اصفهان با همکاری آرشیتکت معروف فرانسوی اکوشار انجام گرفت و تعداد قابل ملاحظه ای از اساتید دانشکده های دانشگاه در تهیه طرح جامع با دفتر طرح اصفهان همکاری داشتند. طرح ساختمان های خوابگاه و مدل های آموزشی ساختمان مسکونی اساتید به سرعت تهیه و پس از ایجاد شبکه های زیربنایی به مرحله اجرا گذاشته شد دانشگاه صنعتی اصفهان ...با همکاری عده کثیری از با استعداد رین اساتید مهندسی و علوم در مهرماه 1356 شروع به کارکرد و برنامه اعزام دانشجو به خارج یکی از برنامه های اولیه طرح اصفهان بود.»
